(VATFI.org.vn) – Đó là bảo tàng tư nhân về nước mắm truyền thống ở Bình Thuận do doanh nhân trẻ Trần Ngọc Dũng xây dựng năm 2019 để tưởng nhớ và tri ân các tiền nhân có công với nghề làm nước mắm cổ truyền ở ngay chính quê hương mình và, tất nhiên, còn để quảng bá hình ảnh sản phẩm và mang lại lợi ích kinh tế cho bản thân và cộng đồng.
Bảo tàng nước mắm tọa lạc tại số 360 Nguyễn Thông, P. Phú Hài, Tp. Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận trong một tổ hợp bao gồm nhà bảo tàng, nhà hát Huyền thoại làng chài và 2 nhà hàng là Nhà hàng Mũi Né Xưa và Mui Ne Deli, thuộc sở hữu của Công ty TNHH Seagull – một hội viên Hiệp hội Nước mắm truyền thống Việt Nam. Địa chỉ này nằm gần ngã ba đường và cách đều 3 điểm đến là khu du lịch Mũi Né, thành phố Phan Thiết và sân bay Phan Thiết đang được xây dựng.
Độc đáo bảo tàng nước mắm
Đến bảo tàng có thể coi là độc nhất vô nhị tính – đến thời điểm hiện tại – ở Việt Nam và trên thế giới này, bạn sẽ được trải nghiệm qua 14 không gian trưng bày hiện vật, hình ảnh để giới thiệu với du khách về văn hóa, trang phục và tín ngưỡng của người Chăm, chủ nhân đầu tiên của vùng đất này, những hiện vật khảo cổ liên quan đến nghề cá và nghề nước mắm đã có trên 300 năm nay được tìm thấy ở đây như bia Kut – tấm bia được coi là vật kết nối linh hồn khi qua thế giới bên kia sau khi hành lễ mở xương trán của người Chăm, tượng thần Shiva – vị thần sáng tạo và hủy diệt trong tín ngưỡng của người Chăm, sắc phong của vua Đồng Khánh và vua Khải Định ban cho làng chài Bình Thuận,…
Đặc biệt, phải kể đến bản gốc được phục dựng lại đúng như ngôi nhà gỗ của một trong những hàm hộ cuối cùng của Phan Thiết được chạm khắc hết sức cầu kỳ và tinh xảo, với sập gụ, tủ chè, trường kỷ, hoành phi, câu đối,… hay ngôi nhà ở làng chài, mặt tiền một tiệm buôn nước mắm, tiệm bán băng đĩa nhạc được phục dựng như ảnh chụp với các băng đĩa gốc được chủ cũ chôn giấu dưới đất sau năm 1975 mà đến bây giờ vẫn dùng được…
Ngoài ra, còn một bộ sưu tập nhãn mác, tĩn (vò) đựng nước mắm Phan Thiết từ xưa và chân dung những hàm hộ (nhà làm nước mắm) có công lớn đối với vùng đất Phan Thiết như ông Trần Gia Hòa (ông Bát Xì) – người được coi là ông tổ của nghề làm nước mắm Phan Thiết; ông Cửu Phùng chủ hãng nước mắm Kiết Thành có công đưa nghề làm nước mắm ra đảo Phú Quốc; ông Dương Quang Thiết chủ hãng nước mắm Hồng Sanh và đồng thời là Chủ tịch nghiệp đoàn nước mắm Phan Thiết trước năm 1975; bà Nguyễn Thị Quyễn (bà Cửu Sanh) – chủ hãng nước mắm Hoàng Hương thường xuyên giúp đỡ ngư dân nghèo; bà Nguyễn Thị Tuất – chủ hãng nước mắm Hồng Hương là người có công phát triển đô thị Phan Thiết; bà Lục Thị Đậu được triều đình Huế tặng bốn chữ ‘Hào nghĩa khả gia’ vì có công làm con đường Phan Thiết- Mũi Né.
Không chỉ cung cấp kiến thức về lịch sử và văn hóa, bảo tàng còn rất nhiều không gian để du khách có thể đắm mình vào khung cảnh như thể xuyên không về khoảng thời gian cách đây 100 năm bằng cách chụp ảnh bên những bức tranh 3D tái hiện cảnh thành phố Phan Thiết thời Pháp thuộc với biểu tượng là tháp nước do Hoàng thân Souphanouvong (sau này là Chủ tịch nước Lào) thiết kế, con đường xưa nối Mũi Né-Phan Thiết chạy qua trước cửa bảo tàng hay khung cảnh đồng muối, làng chài, nhà cổ của hàm hộ, tiệm bán băng đĩa nhạc trước năm 1975,… Không gian đại dương với hình ảnh 3D của những động vật biển như cá heo, cua, bạch tuộc, sò, rùa,… rất sinh động khiến không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng say mê chụp những bức ảnh như trong tiên cảnh. Nếu muốn, khách có thể thuê những bộ trang phục của người Chăm hoặc trang phục xưa để chụp ảnh cho thêm phần sinh động.
Nếu đến đây vào buổi tối, du khách sẽ được thưởng thức chương trình biểu diễn về tục thờ cá Ông, lễ hội cầu ngư trên sân khấu nước, lễ hội Kate, lễ thờ thần Shiva với 60 diễn viên tham gia vì đây là vùng đất giao thoa về văn hóa của người Kinh và người Chăm tại nhà hát Huyền thoại làng chài với 1.200 chỗ ngồi. Và nếu muốn thưởng thức những món ăn địa phương, họ có thể lựa chọn dùng bữa ở Nhà hàng Mũi Né Xưa và Mui Ne Deli với giá cả phải chăng 120-150 nghìn đồng/người. Còn giá vé thăm quan bảo tàng là 50 nghìn, vé xem biểu diễn là 120 nghìn/người – quá rẻ so với giá vé vào các bảo tàng cùng loại ở nước ngoài.
Và sẽ có nhiều mô hình du lịch văn hóa về nước mắm?
Từng sang Úc từ năm 16 tuổi, rồi học đại học về quản trị kinh doanh, tốt nghiệp tiến sỹ về nghiên cứu tâm lý tiêu dùng tại đại học Paris Sorbonne ở Pháp, làm việc với Nhật, đầu tư tại Mỹ và đi du lịch nhiều nơi trên thế giới, Giám đốc Trần Ngọc Dũng có niềm đam mê là vào thăm các viện bảo tàng ở các quốc gia mình đặt chân đến. Anh đặc biệt ấn tượng với cách người Hàn Quốc làm bảo tàng về rượu sochu hay người Nhật Bản làm bảo tàng về rượu sake cùng với những câu chuyện xưa về truyền thống văn hóa lịch sử gắn liền với những sản phẩm đặc trưng của đất nước họ.
“Mình thấy các mô hình bảo tàng như vậy vẫn sống tốt. Phan Thiết quê mình là cái nôi của nghề làm nước mắm ở Việt Nam. Bởi vậy, mình mới có ý tưởng xây dựng bảo tàng về nước mắm truyền thống. Trước khi làm bảo tàng này thì 7-8 năm trước mình đã về nước và cất công sưu tầm những câu chuyện và hiện vật liên quan đến lịch sử, văn hóa và nghề làm nước mắm truyền thống ở đây” – Giám đốc Trần Ngọc Dũng cho biết. – “Nếu mình không làm thì những câu chuyện đó sẽ dần bị quên lãng và mô hình kinh doanh không gian trưng bày nghệ thuật, nhất là chỉ gắn với một lĩnh vực là làm mắm, thì không phải ai cũng muốn làm và có thể làm được vì giá trị thấp về mặt kinh tế. Tất nhiên, công sức ban đầu bỏ ra rất cực, thậm chí không biết đầu ra sẽ như thế nào”.
Sau khi nghe câu chuyện về cái tĩn nước mắm, cứ 10 du khách thì 6-7 người mua về làm quà. Họ mua về ăn hết nước mắm thì giữ lại chiếc bình và lấy nước mắm khác đổ vô, đặt trên bàn ăn trông rất bắt mắt. Chiếc tĩn đựng nước mắm trông như một đồ vật vừa cổ, vừa hiện đại và sang trọng. Vì đi du lịch nên họ không so đo về giá, miễn là nó phải đặc biệt và đẹp. Sản phẩm hiện được bán ở một vài siêu thị hướng đến tầng lớp người tiêu dùng trung lưu như Kingfood, Ân Nam, Farmers’ market, Tomita, Lotte Mart, với giá bán 165 nghìn đ/tĩn bằng thủy tinh và 275 nghìn đ/tĩn gốm.
“Mình làm bảo tàng nhưng phải cân bằng giữa yếu tố văn hóa và yếu tố giải trí. Nếu nặng về văn hóa là không ổn, còn nếu nặng về giải trí thì câu chuyện không có gì sâu sắc. Và mình còn muốn chứng minh là mô hình này có thể sống được ở Việt Nam để có nhiều người làm theo. Và mình đã chứng minh được. Bây giờ mỗi ngày có khoảng trung bình 1.000 khách đến vừa ăn uống, tham quan bảo tàng và xem biểu diễn, ngày cuối tuần có 2.000 khách. Vậy là cũng đủ nuôi quân và tái đầu tư, nâng cấp, mở rộng về sau rồi. Sau này nhiều doanh nhân khác sẽ làm như mình và họ không ngại nữa. Mình mong muốn Việt Nam mình có nhiều sản phẩm du lịch văn hóa như vậy để truyền bá giá trị văn hóa, quảng bá sản phẩm truyền thống của địa phương kết hợp với làm kinh tế” – anh Dũng cho biết.
(Trong bài viết sử dụng hình ảnh do Công ty TNHH Seagull cung cấp)
DNK